Inspiratiereis naar Kunskapsskola (kennisscholen) in Stockholm. (Blog)

Omdat ik groot voorstander ben van vernieuwingen in het onderwijs, was ik heel blij dat ik mee mocht op inspiratiereis naar twee Kunskapsskola (Kunskapsskolan = kennisschool) in Stockholm.
De reis was van 15-17 november 2017.

Op woensdagavond kwamen we, na een vlucht van twee uur, om 22.00 uur aan in een Scandic Hotel in het centrum van Stockholm.

Op donderdag waren we de hele dag te gast op een school en op vrijdagochtend op een andere school. 's Avonds om 19.00 uur waren we weer in Nederland.

Het programma bestond uit een presentatie, meelopen met leerlingen en docenten, gezamenlijke lunch en een rondleiding door leerlingen. Wat kunnen ze goed Engels, viel ons allemaal op. En dan heb ik het over leerlingen in de leeftijd van 12-14 jaar.

Wat hebben wij gezien, gehoord, ervaren en beleefd?

Uitgangspunt Kunskapsskolan 

·         Vertrouwen in de wil van de leerling zich eigenaar te maken van het leerproces

·         Leerling bepaalt zijn eigen leerdoelen binnen bepaalde kaders, samen met ouders en coach

·         Leerling bepaalt zelf (samen met ouders en mentor) op welk niveau hij een vak afrondt. Dit afronden geldt per jaar en kan ieder jaar bijgesteld worden.

Kernwaarden van de Kunskapsskolan scholen

·         Iedereen is anders

·         Uitdagende doelen en heldere criteria

·         Leren voor het leven

·         Life is what I make of it

Ontstaan

De Kunskapsskolan scholen zijn rond 2000 ontstaan als nieuwe scholen. Ze hebben gebouwen opgekocht en deze als Kunskapsskolan school verbouwd en ingericht.

Er is dus nooit sprake geweest van een traditionele school die overgegaan is naar een Kunskapsskolan school.

De leerling

Afhankelijk van het rooster begint de dag tussen 8.15 en 9.00 uur en eindigt om 14.00 uur of 15.00 uur.

Elke leerling heeft een individueel rooster, aangepast op zijn leerdoelen. Het is niet zo dat de leerling elke dag geheel zelf kan bepalen wat hij gaat doen.

Elke dag start in de mentorklas (maximaal 24 leerlingen). Tijdens dit uur heeft elke leerling 1x per week een coachingsgesprek met de mentor. De overige leerlingen werken zelfstandig. Er wordt gecoacht op leerdoelen. Leidraad is het logboek, dat elke leerling altijd bij zich dient te hebben. De leerling is verantwoordelijk voor zijn eigen leerproces. Wanneer een leerling zijn lesdoelen niet heeft bereikt, is de standaardvraag hoe dit komt en wat zijn strategie was.

De leerdoelen bepaalt de leerling zelf, binnen bepaalde kaders, samen met ouders en coach, evenals het niveau waarop de leerling een vak wil afronden.

Na de gesprekken volgt een bijeenkomst van de mentorklas (basegroupsession) van een half uur, waarin actuele informatie betreffende rooster en ziekmeldingen worden besproken en wordt gewerkt aan de vaardigheden die nodig zijn voor de 21^ste eeuw.

De leerling levert op dat moment ook zijn mobiel in en krijgt hem pas aan het einde van de lesdag terug (dus ook niet tijdens de pauzes). Er zijn enkele uitzondering om bijvoorbeeld medische redenen.

Vervolgens volgt elke leerling zijn eigen rooster. Lessen worden afgewisseld met workshops, waarin de leerling voor zichzelf werkt aan een vak. Leerlingen kunnen verschil hebben in aantal lessen en workshops, afhankelijk van hun doelen.

De workshops vinden plaats in de ruimte die bestemd is voor dat specifieke vak of aanverwante vakken. Elk vak heeft zijn eigen vleugel, waar vakdocenten aanwezig zijn.

De leerling gaat rustig aan het werk. Heeft hij een vraag, dan schrijft hij zijn naam op het bord. De docent zit aan een verhoogde tafel in dezelfde ruimte (vaak zijn er twee docenten aanwezig) en geeft aan wanneer de leerling aan de beurt is.

Via een Portal heeft de leerling toegang tot het lesmateriaal. Hij weet wanneer hij waar aan kan werken.

Ook de pauzemomenten en lunch staan in het rooster.

Er is een kantine voor de lunchpauze en pauzehoekjes voor de kleine pauzes.

Wanneer een leerling zich tijdens een workshop niet kan concentreren of zich niet tot werken kan zetten, bestaat de mogelijkheid tot het nemen van een pauze van 10 minuten. Hiervoor moet hij wel de ruimte verlaten.

Tijdens de workshop mag zachtjes met elkaar overlegd worden.

Voor kinderen die rust nodig hebben, zijn er stilteruimtes, waar ook een docent aanwezig is.

Voor de leerlingen eindigt de dag met een korte evaluatie in de mentorklas (5 minuten), waarbij iedereen in één woord zijn dag beschrijft.

Leerlingen spreken de docenten bij hun voornaam aan. Dit om aan te geven, dat er geen sprake is van hiërarchie, maar de docent naast de leerling staat.

Motivatie

De leerlingen die ik gesproken heb, zijn tevreden met deze manier van onderwijs, omdat ze keuzemogelijkheden hebben. In tempo en in niveau. Ze vinden het fijn zelfstandig te werken in de zelfstudie uren.
Niet voor iedereen was het een bewuste keuze. Sommigen gaven aan hier naartoe te willen, omdat vrienden of vriendinnen er voor gekozen hadden. Blij waren ze wel met het systeem.
Bovendien vinden ze de docenten en coaches erg aardig.

De docent

Om 8.00 uur vindt een standaard bijeenkomst van 5 minuten plaats met de directeur. Dan worden vooral organisatorische zaken besproken, zoals wie er ziek is en wie een les of workshop kan vervangen.

Vervolgens is er een korte jaarlaagbijeenkomst, waarin de belangrijkste zaken voor die dag worden doorgenomen.

Om 8.15 uur beginnen de coachingsgesprekken. Elke leerling heeft recht op een coachingsgesprek van 15 minuten per week.

In het rooster van de coach wordt elke dag een uur voor gesprekken geroosterd: 8.15-9.15 uur.

Vervolgens heb je afwisselend workshops en lessen en heb je tussendoor pauzes.

In principe ben je als docent van 8.00-17.00 uur op school. Op vrijdag tot 15.15 uur.

Belangrijke eigenschappen waarover een docent dient te beschikken zijn:

·         Flexibiliteit

·         Kunnen loslaten

·         Interesse hebben in de leerling

·         Kunnen samenwerken

Bijeenkomsten

Vergaderingen vinden na 15.00 uur plaats.

·         8.00 dagstart met directeur voor iedereen

·         8.05 dagstart met jaarlaagdocenten

·         1x per week is er een algemene vergadering voor iedereen van 45 minuten.

·         2 x per week is er sectievergadering.

·         In de docentenkamer in Tyresø was er voor ieder docent een werkruimte met laptop; docenten van iedere jaarlaag zaten bij elkaar

Organisatie

De organisatie is redelijk plat. Een team bestaat uit docenten van dezelfde jaarlaag.

Het zorgteam bestaat uit de directeur, verpleegkundige, counselor en twee zorgcoördinatoren.

Elke docent is tevens mentor/coach en iedereen werkt fulltime.

Een werkweek bestaat uit 43 uur, waarvan je er 38 op school moet zijn. De overige 5 uren mag je elders werken.

Vakken

Vakken zijn ingedeeld in tredes/stappen. Bij ‘social studies’ en ‘science’ zijn dat opdrachten. Bij die opdrachten leidt de uitgebreidheid/diepte van je antwoord tot een hoger of lager niveau waarop je het vak afsluit.
In kleine stapjes werk je aan je einddoel.  

Leerlingen worden veel meer dan in ons traditionele systeem uitgedaagd zelf op onderzoek uit te gaan. Bij een taal bijvoorbeeld wordt niet uitgelegd hoe de vervoeging van een werkwoord gaat. Dit dienen zij zelf op te zoeken. Ze moeten vooral woorden leren. Een mondelinge presentatie oefenen ze met een medeleerling in en laten ze individueel aan de docent horen. Begrijp je iets niet, dan vraag je dat tijdens een workshop.

De leerling bepaalt zelf wanneer hij klaar is voor een toets en maakt een afspraak met de betreffende docent. Alleen de docent kan in het logboek van de ll. aantekenen dat een trede of toets is afgerond. Daarnaast wordt dat dan ook nog in een rubric in het portal ingevoerd. Zo kan de mentor in een oogopslag, aan kleuren groen, rood, geel, bij elke leerling zien hoe het gaat.

Je hebt een toets wel of niet gehaald. Er wordt niet met cijfers gewerkt. Het gaat om de ontwikkeling. Als je een toets niet hebt gehaald, ben je dus nog niet toe aan het volgende onderdeel. Dit kan betekenen, dat in een klas leerlingen voor een bepaald vak op verschillende niveau’s zitten.

Ook in Zweden werken ze met de 3 kernvakken: Zweeds, wiskunde en Engels: die 3 vakken moeten aan het eind van de schoolloopbaan afgesloten worden met een A (hoogst; F = laagst) Als een ll. aan het eind van een jaar een vak afsluit op een F kan hij voor dat vak op een lager niveau in een ‘apart’ klasje geplaatst worden.

Het vak verzorging is voor iedereen verplicht. Hierin worden praktische zaken als koken, strijken, naaien, poetsen geleerd, waarin ook aandacht is voor economie en milieu.

De keukens zijn ruim opgezet en uitnodigend.

Er wordt geen gebruik gemaakt van methodeboeken. Alles werkt via google: google classroom/books/drive. Alle leerlingen hebben dan ook een eigen laptop door school geleverd. De schoolaccounts zijn ook gekoppeld aan google.

Wanneer een leerling iets heeft ingeleverd krijgt hij daar feedback op. De leerling moet de feedback verwerken.

De leerlingen werken vooral op school aan de vakken. Als ze zich aan de planning houden, hebben ze geen huiswerk.

Absentie

De mentor registreert de afwezigheid van leerlingen. Er gaat dan direct een automatische (standaard) mail naar de ouders. Dit geldt ook voor te laat komen. Er wordt de leerling geen sanctie opgelegd, maar er gaat direct een mail naar de ouders. Hiervoor hoeft de docent geen tekst te typen. Hij hoeft alleen maar op een knop te drukken (via zijn mobiel) en de standaard mail wordt verzonden.

Bij een les wordt de aanwezigheid van de leerlingen geregistreerd. Bij een workshop niet.

Er zijn geen sancties, maar als gesprekken met ouders en leerling niet helpen, worden zij uitgenodigd door de rector voor een goed gesprek

Het rooster

Het rooster is op elke leerling afzonderlijk gemaakt. Het eerste jaar is dit nog erg gestuurd en afgestemd op de eindresultaten van de vorige school. De verschillen komen pas later naar voren en dan kan er ook op worden geanticipeerd. 
In het rooster staat per vak één klassikale les geroosterd. Dit houdt in dat een gemiddelde leraar ongeveer 10 lesuren heeft en daarnaast wordt ingezet bij de workshops.
Roosters kunnen, wat betreft de workshops, per week aangepast worden voor een leerling, wanneer deze aangeeft voor een bepaald vak meer of minder tijd nodig te hebben.

Contact met ouders

Als leerlingen niet presteren volgens de verwachte lijn, of als ze spijbelen (maar dat kennen ze eigenlijk niet op deze scholen) of te laat komen, worden ouders meteen op de hoogte gesteld. Op de scholen heerst duidelijk de sfeer dat de ouders de kinderen moeten opvoeden en niet de school.
Elke week gaat er een nieuwsbrief naar de ouders met gebeurtenissen uit de afgelopen en in de komende week; ook per vak..

De Lunch 

De lunch bestaat uit een warme maaltijd en wordt zowel door leerlingen als docenten in de kantine genuttigd en aangeboden. Ouders betalen dit via de belasting.

De inrichting van de beide schoolgebouwen

Net als elke school bestaan de Kunskapsskolan scholen uit leslokalen, praktijklokalen, een muzieklokaal, een kantine, mediatheek en docentenruimtes. Er is geen studiezaal met computers. Elke leerling heeft een laptop en er staan her en der verspreid vaste computers.

Daarnaast beschikt een Kunskapsskolan school over meer zelfstudieruimtes. Hierin zijn nissen gemaakt waar meerdere leerlingen met elkaar kunnen werken en staan veel ronde tafeltjes. De docent zit aan een hoge tafel, waaraan hij de leerlingen die zich hebben ingeschreven, aan de tafel uitnodigt.

Wat vond ik opvallend/mooi/bijzonder?

Waar ons systeem uitgaat van controle en beheersing, gaat het Kunskapsskolansysteem uit van vertrouwen in de leerling.

Bijzonder is de rust die er heerst tijdens de coachingsgesprekken. De coach kan zijn aandacht volledig richten op de leerling waarmee hij in gesprek is, de overige leerlingen zijn rustig aan het werk of zachtjes met elkaar in gesprek.

Ook tijdens de workshops zijn leerlingen rustig aan het werk en wachten geduldig tot zij aan de beurt zijn om hun vraag aan de docent te stellen.

Het team gaat echt uit van vertrouwen in de leerling. Dat blijkt uit de uitspraak van een van de directeuren: “I won’t let you down, because we have a commitment”.

Rondlopende door de beide scholen viel mij op dat er geen getrek en geduw is tussen leerlingen en leerlingen op normale toon met elkaar spreken. Er wordt niet heel hard gelachen en geschreeuwd.

Enkele van mijn collega’s ‘betrapten’ twee jongens op het kijken naar een film. Op de vraag aan een docent hoe zij hiermee omgaan, was het antwoord dat het in het coachingsgesprek wel naar voren zou komen.

De docenten zijn erg relaxed. Het kijken naar een film en op deze manier niet werken aan je leerdoelen is het probleem van de leerling, niet van de docent.

Mooi vind ik dat de leerling eigenaar is van zijn leerproces. Twee leerlingen vertelden mij dat ze soms best stress hebben voor het coachingsgesprek, met name als ze bepaalde doelen niet hebben behaald. Niet omdat ze dan op de kop krijgen, maar omdat ze zich moeten verantwoorden. Dan zou blijken dat ze minder hadden gedaan dan ze zouden moeten doen.

Ze vertelden ook dat ze door de coach werden uitgedaagd op een hoger niveau dan ze zelf dachten aan te kunnen, een vak af te ronden. Ook komt het wel eens voor dat je een te hoog niveau hebt ingeschat. Maar je mag het altijd proberen.

Doordat leerlingen elke week gecoacht worden, zit men bovenop het leerproces (en niet bovenop de resultaten) en kan men snel ingrijpen wanneer het stagneert.

Ouders worden snel op de hoogte gebracht wanneer het niet goed gaat.

Leerlingen worden niet afgerekend op cijfers, maar krijgen feedback op het werk dat ze ingeleverd hebben. Je kunt pas een stap/trede verder gaan, als er één is afgerond.

Heel mooi dat leerlingen kunnen bepalen op welk niveau ze een vak willen afronden.

Een verademing vind ik het feit dat er niet met sancties wordt gewerkt. Vertrouwen is het uitgangspunt, van beide kanten.

In principe hebben de leerlingen geen huiswerk. Er is dus ook geen controle op. Of de leerlingen goed werken wordt in de coachingsgesprekken zichtbaar.

Leerlingen kunnen hun eigen tempo volgen. Wanneer ze een vak in het voorlaatste jaar of wellicht eerder hebben afgerond, kunnen ze dit vak op de highschool verder volgen.

Leerlingen hebben de hele dag geen mobiel bij zich en leren zo normaal met elkaar te communiceren, ook tijdens de pauzes.

Leerlingen worden weinig hapklare brokken voorgeschoteld, moeten veel zelf onderzoeken.

Op de muren hangen deze teksten die aansporen tot vriendelijke gedrag:

·         Iedereen moet zich prettig voelen

·         Als je wordt gepest neem je contact op met je mentor

·         Neem bij onveilige situaties contact op met het veiligheidsteam

Of deze:

·         Wees behulpzaam

·         Glimlach naar elkaar

·         Wees aardig voor elkaar

·         Groet elkaar

·         Moedig elkaar aan

·         Luister naar elkaar

·         Geef elkaar eens een hug

·         Praat met elkaar

Traditioneel versus Kunskapsskolan

Thema	Traditioneel	Kunskapsskolan
Uitgangspunt	Controle/beheersing	Vertrouwen op kracht en ambitie van de leerling. Vertrouwen in de samenwerking tussen leerling en docent/coach en leerlingen onderling.
Doelen	Docent bepaalt lesdoelen	Leerling bepaalt lesdoelen
Inhoud	vakgericht	procesgericht
Rooster	·         Gericht op klassen ·         Verschillend per klas ·         Verschillend per docent	·         Individueel ·         Van 8.15 uur-15.00 uur ·         Van 8.00-15.00/16.00 uur
Tempo	Wordt bepaald door de docent/sectie	Bepaalt de leerling
Inrichting	Veel lokalen met tafels in de busopstelling en een computerlokaal	Veel zelfstudieruimtes, ieder een eigen laptop en lokalen voor instructies.
Vergaderingen	Vergadercultuur/verschillende vergaderingen die elkaar overlappen	·         Korte meetings gericht op effectiviteit en efficiëntie ·         dagelijkse dagstart ·         korte lijnen
Aanstelling	Veel parttimers Enkele fulltimers	Allemaal fulltimers Een enkele parttimer Daardoor meer betrokkenheid bij de leerling en zijn leerproces (de coach spreekt de leerling elke week)
huiswerk	ja	nee
Buitenschoolse activiteiten (werkweken, excursies, sportactiviteiten enz.)	Ja, veel	1 dag per jaar
Binnenschoolse activiteiten (musical, cursus EHBO, workshops, talentenjacht, kerstactiviteiten enz)	Ja, veel	??

Quote: LAAT KINDEREN LOS EN ZE GAAN AAN HET WERK!

Kijk voor meer info over de Kunskapsskola op www.kunskapsskolan.nl

Wil je weten waarom ik vernieuwing in het onderwijs zo noodzakelijk vind? Kijk dan op deze blog: Ons onderwijssysteem: ouderwets en ineffectief.

Het programma was vol, maar we hebben we ook nog wel iets van Stockholm gezien:

Vorige column: de arrogante docent