Een fantastisch leermoment! 7 tips

Chaos! Lawaai! Een collega die de klas bulderend toespreekt!
Het relaas van een mentorles waarop ik mij had verheugd en die ik ook spannend vond, want ik ging een nieuwe activiteit uitproberen, waarbij mijn havo 3 klas als proeftuin fungeerde. Het eindigde in een tranendal. Hierbij 7 tips hoe je een chaotische mentorles creëert.

DE AANLEIDING
Alle mentoren van de onderbouw hebben mentoractiviteiten ontwikkeld waarvan we er allemaal één gaan uitproberen. Ik heb oefeningen in feedback geven en ontvangen ontwikkeld en het wordt hoog tijd deze uit te proberen.

STEMMETJES
Mijn mentorles staat dit blok gepland op de vrijdagmiddag het laatste uur. Als ik de hele klas een mentoruur nodig heb, laat ik ze dat ruim van te voren weten. Dat heb ik dit keer niet gedaan en heel even schiet door me heen dat dat wellicht niet zo slim is. Daarnaast is het de vrijdag voor het pinksterweekend èn een mooie zonnige dag. Ik vraag me af of mijn leerlingen er op dit moment überhaupt zin in hebben een nieuwe activiteit te doen die ze ook nog eens moeten beoordelen op bruikbaarheid. Ik schuif mijn zorg terzijde.

Tip 1: negeer stemmetjes

VASTGEWORTELDE OPVATTING
Er heeft zich een opvatting in mijn hoofd genesteld, die ik maar moeilijk los kan laten: kinderen horen naar de docent te luisteren en te doen wat hij/zij zegt. Discussies (lees evaluaties) over de activiteiten doe je achteraf en niet voor die tijd.

Tip 2: houd je vast aan je opvatting

START VAN DE LES
De leerlingen druppelen één voor één binnen. Ze zijn druk en hebben duidelijk zin in het weekend. Op het bord staat het programma en een datalijstje. Ze zijn al sceptisch. "Mevrouw, hoe lang duurt de les?" Als ik vertel dat we gaan oefenen met feedback geven en ontvangen, dat ik hierbij hun input nodig heb (wat kan nog verbeterd aan de oefening?) en dat dat de hele mentorles kan duren, is de verontwaardiging groot.
Ik begin eerst maar eens enthousiast te vertellen dat de lijst met leerlingen die op overgaan staan wederom is uitgebreid met twee leerlingen, waarvoor een daverend applaus wordt ingezet. Het gaat gepaard met schoengetrappel en geroffel van handen op de tafels. Het lawaai is buiten proporties en ik verdenk de leerlingen ervan gebruik te maken van de mogelijkheid flink af te reageren.
Vervolgens wimpel ik alle bezwaren als "U heeft niet gezegd dat we er de hele mentorles moesten zijn", "We hebben een saaie dag gehad en willen naar huis" en "We hebben net een toets gehad en moeten even afreageren" subiet weg. De kaartjes met de rollen heb ik uitgeschreven, de te volgen stappen staan op het bord: we kunnen zo aan de slag! Wegsturen zou bovendien 'zeuren' belonen en als je geen zin hebt dan maak je maar zin.
Omdat ze zo druk zijn, doe ik er nog een schepje bovenop: Als jullie niet meewerken, blijven we hier gewoon het hele mentoruur zitten.
Mokkend luisteren ze naar de uitleg.

Tip 3: doe niets met groepsdynamica en sfeer en luister niet naar de leerlingen

Tip 4: zet de actviteit om in een strafactiviteit en begin er aan zonder commitment 

DE EERSTE RONDE
Bij de eerste ronde gaan ze oefenen met complimenten geven.
Een onderdeel van de activiteit is dat er een leerling van elk groepje (diegene die feedback ontvangt) even naar de gang gaat, zodat de feedbackgever en de observator een situatie kunnen kiezen en overleggen hoe de feedback gegeven gaat worden.
Op de gang staan 7 stuiterende leerlingen die even later net zo stuiterend de klas weer binnenrollen.
De leerlingen zijn lacherig, giechelig en heel snel klaar. Ik voel dat het niet gaat werken, dat ik de grip verlies, maar recht mijn rug en kies voor de tweede ronde.

Tip 5: Ga door ook als je merkt dat het geen zin heeft en niet werkt

DE TWEEDE RONDE
De rollen worden gewisseld, ze gaan nu oefenen in het geven van negatieve feedback en ook nu gaan er leerlingen naar de gang. Omdat ze zo druk zijn zou een buitenstaander maar zo kunnen denken dat ze de klas zijn uitgezet. Eén leerling maakt op de gang dusdanig veel lawaai dat een collega naast mij hem daarop aanspreekt. Ik schaam mij plaatsvervangend en verwijder de leerling.
Als ik bij een groepje sta om extra uitleg te geven, komt een collega bulderend vragen om stilte. Ik schrik ervan en ook de leerlingen zijn even onder de indruk. Ik bedank hem vriendelijk en krijg een boze blik toegeworpen. Mijn schaamte is compleet en ik spreek de kinderen ook nog maar eens vermanend toe. Vervolgens verwijder ik twee leerlingen die door mij heen praten.

Tip 6 is voor collega's: Geef geen hulp en laat je collega merken dat ze het niet goed doet

DE NABESPREKING
De nabespreking bestaat uit enkele reflecterende vragen, die uiteraard niets opleveren. Niets was moeilijk, de situaties waren verzonnen en niet op hun van toepassing, dus de negatieve feedback was helemaal niet erg om te krijgen. De observatoren vonden het goed gaan. Wel was het leuk om complimenten te krijgen.

Een collega komt binnen om iets in haar kast te leggen en zegt: "Jeetje, wat is dit voor klas?"
Voor mij het moment om met de klas terug te kijken. Ik kan ze zo niet laten gaan. Een leerling zegt rustig en op niet-verwijtende toon: "Mevrouw, ik schaam mij soms dat ik in deze klas zit. De klas is vaak zo druk en als we op de gang moeten wachten op een docent, worden we ook wel eens aangesproken op ons gedrag". Er wordt gezucht en de leerling wordt uitgelachen.
Dit lijkt mij een goed moment om feedback in realtime te oefenen. Er volgt een klassengesprek dat redelijk ordelijk verloopt, maar waarbij van enige zelfreflectie geen sprake is.
De leerling die zich heeft uitgesproken klapt dicht, begint te huilen en vraagt of ze even naar de gang mag.
Nog valt het kwartje niet bij de klas: het valt allemaal best mee, het is niet zo erg als de leerling beweert en wat moeten ze anders doen als ze wachten op een docent?

Inmiddels moet ik mijn energie uit mijn tenen halen, maar recht mijn rug, nog even volhouden.....

HET EINDE
De bel! De redder in nood! Met een gevoel van totale mislukking laat ik mijn leerlingen gaan met de mededeling dat we er nog op terugkomen.
Inmiddels voel ik mij uitgeput, maar toegeven hieraan kan nog niet. Met de leerlingen die ik heb verwijderd en de leerling die dichtklapte moet ik nog een gesprekje voeren. Terwijl de drie jongens praten maakt een totale ontreddering zich van mij meester. Ik hoor niet wat ze zeggen en voel langzaam een emotie naar boven komen die ik niet meer kan stoppen. Mijn lippen beginnen te trillen en tranen beginnen te vloeien.
"Jullie kunnen beter gaan jongens. Zoals jullie zien ben ik niet meer in staat een gesprek te voeren. We komen er later wel op terug". Stil druipen de jongens af. Ik hoop stiekem dat ze het in de klassenapp zetten. Misschien raken de kinderen dan wèl onder de indruk.
Op de gang staat het meisje dat dichtklapte. Ik kan haar zo niet naar huis laten gaan. Als ze mijn emotionele toestand ziet, zegt ze resoluut: "Mevrouw, gaat u eens even zitten".
"Dat hoor ik tegen jou te zeggen, Wendy", zeg ik half lachend, half snotterend. Ik vraag haar de afdelingsleider op te halen, ik heb iemand nodig die mij en Wendy helpt. Ik kan het niet alleen.
En laat dat nou de enig goede zet zijn geweest van die les!
Iemand bij wie ik mijn tranen de vrije loop kan laten. Iemand tegen wie ik kan zeggen dat het helemaal uit de hand is gelopen, zonder dat ik veroordeeld word. Iemand die me eerst helpt Wendy met een goed gevoel naar huis te laten gaan.

Iemand die naar me luistert en de juiste vragen stelt.
Iemand die vervolgens zegt trots op me te zijn, omdat ik iets probeer en op mijn bek durf te gaan.
"Weet je wel hoe klote het is op je bek te gaan en je zo vernederd te voelen?" Ja dat weet hij. En toch trots en geen verwijten.

Tip 7: Haal hulp!

NABESCHOUWING
Het is lang geleden dat ik van de kaart was. Vanmiddag gebeurde het zomaar, onverwacht. Zo denk je dat je een flinke stap hebt gemaakt, zo val je weer een eind terug.
Het leven van een docent is er één van vallen en weer opstaan, van mooie momenten en momenten die je het liefst zo snel mogelijk wilt vergeten.
Maar, hoe klote de les ook was, en hoe teleurgesteld ik ook ben in mijzelf én in de leerlingen, het is EEN FANTATSTISCH LEERMOMENT!